Damaso
JF-Expert Member
- Jul 18, 2018
- 1,662
- 2,219
TFDA ilibadilishwa kisheria na kuwa TMDA tarehe 1 Julai, 2019 baada ya marekebisho ya Sheria ya Chakula, Dawa na Vipodozi, Sura ya 219 na Sheria ya Fedha Na. 8 ya 2019. ya bidhaa za chakula. Hivyo kuwepo kwa TMDA ambayo majukumu yake makuu ni kudhibiti usalama, ubora na ufanisi wa dawa, vifaa vya matibabu na uchunguzi ndani ya Tanzania. Ila ni ajabu kuona kuwa kuna zaidi ya asilimia 80 ya dawa muhimu zinazotumika ndani ya nchi huagizwa kutoka nje ya nchi, hivyo kufungua njia na mwanya wa uwepo wa dawa haramu.
Picha kwa hisani ya Tan Biz Link
Utitiri wa dawa na vifaa tiba haramu unaleta tishio kubwa kwa afya ya umma nchini Tanzania. Bidhaa hizi ghushi, ambazo mara nyingi huzalishwa na viambato vya chini au bandia kabisa, zinaweza kusababisha athari mbaya, kushindwa kwa matibabu, na hata kifo. Jukumu ni kwa Mamlaka ya Dawa na Vifaa Tiba Tanzania kuwa mstari wa mbele kuwalinda watu dhidi ya tishio hili. Makala hii inatoa hoja za msingi kuhusu mbinu na ulazima wa TMDA , kupitia mikakati yake ya ushirikishwaji wa pande kadhaa ikiwemo ushirikiano na washika-dau, na wananchi wanavyoweza kuimarisha hatua za utekelezaji, huku wakiweza kufuatilia ipasavyo na kupambana na biashara ya dawa haramu na vifaa tiba haramu.
Ripoti ya Shirika la Afya Duniani (WHO) ya mwaka 2013 ilikadiria kuwa moja kati ya bidhaa kumi za matibabu zinazosambaa barani Afrika ni ghushi (fake). Hii inatafsiri matokeo yanayoweza kutishia maisha kwa mamilioni. Kwa mfano, mwaka wa 2017, mlipuko wa dawa za malaria nchini Tanzania ulisababisha kushindwa kwa matibabu na vifo ambavyo vingeweza kuepukika. Tukio hili liliangazia athari mbaya za dawa ghushi na kusisitiza uharaka wa mifumo thabiti ya ufuatiliaji. Huku serikali kupitia Wizara ya Afya ikiipatia jukumu TFDA wakati huo ya kwenda kufuatilia jambo hili.
Picha kwa hisani ya TMDA.
Kampuni za dawa, kama vile, Afya Intelligence, SKYWELL Pharmacy, Afya Lead, Salama Pharmaceuticals Limited, na kadhalika wana jukumuna deni kubwa la kushirikiana na TMDA ili kuweza kuwapa watanzania dawa bora huku pia wakitoa data muhimu kuhusu ufungashaji halisi wa bidhaa, vipengele vya usalama na njia za usambazaji. Taarifa hii inaipa TMDA uwezo wa kutambua na kutofautisha bidhaa halisi na ghushi au bandia katika soko. Kwa mfano, mpango wa majaribio nchini Nijeria unaohusisha mfumo wa uthibitishaji unaotegemea simu za janja. Alama maalumu katika dawa zinaweza kutofautisha dawa bandia na halali.
Vyombo vya kusimamia na kutekeleza sheria zinapaswa kuunga mkono juhudi ambazo mara kadhaa huwa zinaratibiwa na kutekelezwa na sheria wa Tanzania, utekelezaji wa sheria hizi ni muhimu kukwamisha kabsa msururu wa usambazaji wa dawa haramu. Zaidi ya hayo, kuimarisha udhibiti wa mipaka na nchi jirani kunaweza kuzuia utitiri wa bidhaa ghushi na bandia. Wataalamu wa afya kama vile, Madaktari, wafamasia, na watoa huduma wengine wa afya wawe kwenye mstari wa mbele kugundua dawa ghushi. Kuwapatia programu za mafunzo ya kutambua bidhaa feki na mbinu za kuripoti kesi zinazoshukiwa kwa wepesi na haraka ili kulinda na afya ya umma.
Ripoti ya Shirika la Afya Duniani (WHO) ya mwaka 2013 ilikadiria kuwa moja kati ya bidhaa kumi za matibabu zinazosambaa barani Afrika ni ghushi (fake). Hii inatafsiri matokeo yanayoweza kutishia maisha kwa mamilioni. Kwa mfano, mwaka wa 2017, mlipuko wa dawa za malaria nchini Tanzania ulisababisha kushindwa kwa matibabu na vifo ambavyo vingeweza kuepukika. Tukio hili liliangazia athari mbaya za dawa ghushi na kusisitiza uharaka wa mifumo thabiti ya ufuatiliaji. Huku serikali kupitia Wizara ya Afya ikiipatia jukumu TFDA wakati huo ya kwenda kufuatilia jambo hili.
Picha kwa hisani ya TMDA.
Kampuni za dawa, kama vile, Afya Intelligence, SKYWELL Pharmacy, Afya Lead, Salama Pharmaceuticals Limited, na kadhalika wana jukumuna deni kubwa la kushirikiana na TMDA ili kuweza kuwapa watanzania dawa bora huku pia wakitoa data muhimu kuhusu ufungashaji halisi wa bidhaa, vipengele vya usalama na njia za usambazaji. Taarifa hii inaipa TMDA uwezo wa kutambua na kutofautisha bidhaa halisi na ghushi au bandia katika soko. Kwa mfano, mpango wa majaribio nchini Nijeria unaohusisha mfumo wa uthibitishaji unaotegemea simu za janja. Alama maalumu katika dawa zinaweza kutofautisha dawa bandia na halali.
Vyombo vya kusimamia na kutekeleza sheria zinapaswa kuunga mkono juhudi ambazo mara kadhaa huwa zinaratibiwa na kutekelezwa na sheria wa Tanzania, utekelezaji wa sheria hizi ni muhimu kukwamisha kabsa msururu wa usambazaji wa dawa haramu. Zaidi ya hayo, kuimarisha udhibiti wa mipaka na nchi jirani kunaweza kuzuia utitiri wa bidhaa ghushi na bandia. Wataalamu wa afya kama vile, Madaktari, wafamasia, na watoa huduma wengine wa afya wawe kwenye mstari wa mbele kugundua dawa ghushi. Kuwapatia programu za mafunzo ya kutambua bidhaa feki na mbinu za kuripoti kesi zinazoshukiwa kwa wepesi na haraka ili kulinda na afya ya umma.
Picha kwa hisani ya Mwanza University.
Teknolojia inaweza kuwa silaha yenye nguvu katika vita dhidi ya bidhaa ghushi. TMDA inaweza kutumia suluhu mbalimbali za kiteknolojia ili kuongeza uwezo wake wa ufuatiliaji. Utekelezaji wa mfumo thabiti wa kufuatilia na ufuatiliaji huruhusu TMDA kufuatilia uhamishaji wa dawa na zana za matibabu pamoja na vifaa tiba katika mnyororo wa ugavi, kutoka kwa utengenezaji hadi hatua ya kusambaza. Mfumo huu, ambao mara nyingi hutumia misimbo ya kipekee ya utambulisho na ujumuishaji, unaweza kufichua tofauti na kutambua maeneo yanayoweza kuingizwa kwa bidhaa ghushi.
Programu za Uthibitishaji wa Kifaa cha Mkononi: Kutengeneza programu ya simu kwa watumiaji huwaruhusu kuthibitisha uhalisi wa dawa wanazonunua. Kwa kuchanganua msimbo kwenye kifungashio cha bidhaa, watumiaji wanaweza kufikia maelezo ya bidhaa na kuthibitisha uhalali wake kwa hifadhidata ya TMDA. Hii inawapa watumiaji uwezo wa kufanya maamuzi sahihi na kuipa TMDA uwezo wa kuwasiliana moja kwa moja na umma. Mfumo huu uweze kufanya kazi pasipo uwepo wa salio kwani mtu asipokuwa na salio isiwe kikwazo cha yeye kuripoti dawa feki kwa mamlaka.
Picha kwa hisani ya 828 Urgent Care.Programu za Uthibitishaji wa Kifaa cha Mkononi: Kutengeneza programu ya simu kwa watumiaji huwaruhusu kuthibitisha uhalisi wa dawa wanazonunua. Kwa kuchanganua msimbo kwenye kifungashio cha bidhaa, watumiaji wanaweza kufikia maelezo ya bidhaa na kuthibitisha uhalali wake kwa hifadhidata ya TMDA. Hii inawapa watumiaji uwezo wa kufanya maamuzi sahihi na kuipa TMDA uwezo wa kuwasiliana moja kwa moja na umma. Mfumo huu uweze kufanya kazi pasipo uwepo wa salio kwani mtu asipokuwa na salio isiwe kikwazo cha yeye kuripoti dawa feki kwa mamlaka.
Ukaguzi wa mara kwa mara wa maduka ya dawa muhimu, wauzaji wa jumla, na vituo vya usambazaji unaweza kuzuia uuzaji wa bidhaa bandia. Ukaguzi huu unaweza kuhakikisha hali sahihi ya uhifadhi na kuthibitisha uhalisi wa dawa zilizohifadhiwa. Kutoa adhabu kali zaidi kwa wale wanaohusika katika uzalishaji, usambazaji na uuzaji wa dawa haramu inaweza kutumika kama kizuizi kikubwa. Adhabu hizi zinapaswa kutengenezwa ili kufanya biashara ghushi kuwa jambo lisilovutia kifedha, kifungo cha miaka 30 au 50 inaweza kuwa funzo kwani ni wazi wanahatarisha afya ya umma kwa kiwango kikubwa sana.
TMDA pamoja na wadau wa afya wafanye kampeni za kuelimisha Umma, Kuelimisha umma kuhusu hatari za dawa fekina kuwapa uwezo wa kutambua dawa feki ni muhimu. Kampeni za uhamasishaji wa umma zinaweza kuongeza ufahamu wa suala hilo, kuhimiza tabia ya ununuzi bora, na kutoa njia za kuripoti kwa kesi zinazoshukiwa. Umma wanunue dawa kwenye maduka ya dawa muhimu ambayo yapo wazi katika mitaa yetu na sio kwa vishoka, hata iwe panadol basi nenda kwenye Duka la Dawa muhimu.
TMDA pamoja na wadau wa afya wafanye kampeni za kuelimisha Umma, Kuelimisha umma kuhusu hatari za dawa fekina kuwapa uwezo wa kutambua dawa feki ni muhimu. Kampeni za uhamasishaji wa umma zinaweza kuongeza ufahamu wa suala hilo, kuhimiza tabia ya ununuzi bora, na kutoa njia za kuripoti kwa kesi zinazoshukiwa. Umma wanunue dawa kwenye maduka ya dawa muhimu ambayo yapo wazi katika mitaa yetu na sio kwa vishoka, hata iwe panadol basi nenda kwenye Duka la Dawa muhimu.
Picha kwa hisani ya Habari Ludewa Blog.
Mapambano dhidi ya dawa haramu na zana za matibabu yanahitaji juhudi endelevu kutoka kwa pande mbili, Umma na vyombo vya serikali. TMDA, kwa kushirikiana na wadau, kutumia teknolojia, na kuimarisha hatua za utekelezaji, inaweza kuanzisha mfumo thabiti wa ufuatiliaji. Kwa mfano, nchini Ghana, kuanzishwa kwa mfumo wa simu ya mkononi mfumo wa uthibitishaji wa dawa ulipunguza sana mzunguko wa bidhaa ghushi. Vile vile, juhudi za ushirikiano kati ya wadhibiti na watekelezaji wa sheria nchini India zilisababisha kuvunjwa kwa mfumo mkuu za dawa ghushi. Mifano hii inaonyesha uwezekano wa mafanikio wakati mbinu ya kina inapitishwa. Kwa kumalizia, ni wazi kuwa utitiri wa dawa haramu na zana za matibabu pamoja na vifaa tiba nchini Tanzania unaleta tishio kubwa kwa afya ya umma. TMDA, kupitia sheria na majukumu yake wanapaswa kufanya kazi pamoja na wananchi aktika kuzuia uingizwaji na matumizi na dawa feki kwa ufanisi.
