Ngwanakilala
JF-Expert Member
- Jun 25, 2011
- 774
- 1,464
Waheshimiwa
Kuna jambo moja ambalo watu wengi wamekua wanalikosea bila kujua. Kwa maoni yangu ni muhimu kuelewa tofauti kati ya business na investments. Ni muhimu kuzingatia suala la return on investment au Retun on Asset wakati wowote unapofanya investment au biashara. Usipozingatia haya utasema huna bahati au unalogwa. Utakua frasturated na kuchukia biashara. Mfano
Mimi na wewe tunaweza kuchukua mkopo wa million 100, tukafungua biashara tofauti. Wewe ukawa unapata faida kubwa kwa haraka kuliko mimi. Au Wewe unaweza kuanzisha biashara ambayo ni capital intensive mimi nikaanzisha biashara ambayo sio capital intensive (haihitaji mtaji mkubwa).
Au wewe unaweza ukafungua biashara yenye matumizi mengi / higher expenses kama daladala/ malori kuliko mimi. Au wewe unaweza ukafungua biashara yenye risk kubwa kuliko mimi kama vile daladala zinazopata ajali kila mara nk. Au wewe unaweza kufungua bishara yenye mzunguko mkubwa wa mauzo kuliko mimi. Yote haya yataamua nani atafanikiwa kuliko mwengine baina yetu
Wakati mwengine hata structure ya biashara inaweza kuamua nani anafanikiwa kuliko mwengine. mimi na wewe wote tunaweza kuanzisha biashara inayofanana lakini tukatofautiana katika structure ya management au operations na hapo mmoja akafanikiwa kuliko mwengine.
Kwa mfano, wote tunaweza tukanunua bajaji kwa million 6 wewe ukaingia mkataba na dereva awe anakuletea kiasi fulani mpaka itakapofika million 10 then bajaji itakua yake. Mimi nikaweka dereva tu akawa analeta hesabu na hapo mmoja wetu akafanikiwa kuliko mwengine.
Wakati mwengine usimamizi tu unaweza kuleta tofauti kubwa sana. Wewe unaweza ukawa na Lori lako liko kijijini kwenu huko kaka zako wanasimamia na mimi nna Lori langu liko hapa Dar nasimamia mwenyewe au wote tunaweza kua na Fuso ziko dar lakini wewe ukapata dereva mwenye nidhamu mimi nikapata dereva asie mwaminifu na hapo tukapata matokeo tofauti kabisa
Tofauti hizi nyingi ndogo ndogo za kiufundi hua zinaleta matokeo tofautisana katika biashara na ni mambo ya kuzingatia kama unataka ufanikiwe kibiashara. ndio maana wewe unaweza ukawa na Daladala likakushinda ukauza mwenzako akanunua hioihilo akaa nalo miaka 10 ukabaki unashangaa
Kingine ni uvumilivu na kujifunza. Ukiwa na biashara na haiendi vizuri jitahidi kuvumilia na kujifunza na kurekebisha mapungufu yako katika biashara. Uyarekebishe na kuendelea. usiruke ruke na kuanzisha biashara mpya kila mwaka
Kingine Muhimu ni kuandika mapato na matumizi yote katika biashara yako ili baada ya mwaka au miaka 2 uweze kufanya tathimini na kuamua kama uendelee au la.
Mwisho nimalizie na mfano ulioko kwenye kichwa cha habari ya bandiko hili - case study. Nimekutana na rafiki zangu kama 4 ambao wanajilaumu kwa uamuzi wao wa kujenga nyumba na kuanza kukusanya kodi.
Wamekuja kugundua baadae kua faida hua ni ndogo na inachukua muda mrefu sana kupata - inachukua zaidi ya miaka 20 kubreak even na kuanza kupata real profit. Yuko mmoja ameachiwa nyumba ya urithi na anasema anatamani angeweza kuuza na hizo fedha akaingiza kwenye biashara nyingine yenye high and quick return - familia haiwezi kumruhusu.
Nyumba haimpi faida yoyote ya maana tena ni kubwa mno na wapangaji hamna. Yuko mwengine yeye alichukua mortgage kama million 200 pamoja na wife wakajenga nyumba. Wamekaa wamepiga hesabu na kugundua watakapomaliza kulipa baada ya miaka kama 15 watakua wamelipa kama million 400 kwa mbinde maana malipo ya mwezi ni zaid ya million 1 ambayo inawatesa sana kwasasa.
Wanajilaumu. Kwamfano: ukijenga nyumba kwa million 150 na kuanza kukusanya kodi ya 600,00 kwa mwezi itachukua miaka 21 kuweza kukusanya kodi ya million 150. Kama unajenga nyumba ya kuishi ni sahihi lakini nyumba kama biashara it might be a challenge. Furthermore, kama una million 150 wapo wanaodhani unaweza kuiingiza kwenye biashara kisha ukatumia faida ya hiyo biashara kujenga nyumba polepole
Tupe maoni yako, tujadiliane, tubadilishane mawazo, tufundishane
=====
MICHANGO ILIYOTOLEWA NA WADAU:
Kuna jambo moja ambalo watu wengi wamekua wanalikosea bila kujua. Kwa maoni yangu ni muhimu kuelewa tofauti kati ya business na investments. Ni muhimu kuzingatia suala la return on investment au Retun on Asset wakati wowote unapofanya investment au biashara. Usipozingatia haya utasema huna bahati au unalogwa. Utakua frasturated na kuchukia biashara. Mfano
Mimi na wewe tunaweza kuchukua mkopo wa million 100, tukafungua biashara tofauti. Wewe ukawa unapata faida kubwa kwa haraka kuliko mimi. Au Wewe unaweza kuanzisha biashara ambayo ni capital intensive mimi nikaanzisha biashara ambayo sio capital intensive (haihitaji mtaji mkubwa).
Au wewe unaweza ukafungua biashara yenye matumizi mengi / higher expenses kama daladala/ malori kuliko mimi. Au wewe unaweza ukafungua biashara yenye risk kubwa kuliko mimi kama vile daladala zinazopata ajali kila mara nk. Au wewe unaweza kufungua bishara yenye mzunguko mkubwa wa mauzo kuliko mimi. Yote haya yataamua nani atafanikiwa kuliko mwengine baina yetu
Wakati mwengine hata structure ya biashara inaweza kuamua nani anafanikiwa kuliko mwengine. mimi na wewe wote tunaweza kuanzisha biashara inayofanana lakini tukatofautiana katika structure ya management au operations na hapo mmoja akafanikiwa kuliko mwengine.
Kwa mfano, wote tunaweza tukanunua bajaji kwa million 6 wewe ukaingia mkataba na dereva awe anakuletea kiasi fulani mpaka itakapofika million 10 then bajaji itakua yake. Mimi nikaweka dereva tu akawa analeta hesabu na hapo mmoja wetu akafanikiwa kuliko mwengine.
Wakati mwengine usimamizi tu unaweza kuleta tofauti kubwa sana. Wewe unaweza ukawa na Lori lako liko kijijini kwenu huko kaka zako wanasimamia na mimi nna Lori langu liko hapa Dar nasimamia mwenyewe au wote tunaweza kua na Fuso ziko dar lakini wewe ukapata dereva mwenye nidhamu mimi nikapata dereva asie mwaminifu na hapo tukapata matokeo tofauti kabisa
Tofauti hizi nyingi ndogo ndogo za kiufundi hua zinaleta matokeo tofautisana katika biashara na ni mambo ya kuzingatia kama unataka ufanikiwe kibiashara. ndio maana wewe unaweza ukawa na Daladala likakushinda ukauza mwenzako akanunua hioihilo akaa nalo miaka 10 ukabaki unashangaa
Kingine ni uvumilivu na kujifunza. Ukiwa na biashara na haiendi vizuri jitahidi kuvumilia na kujifunza na kurekebisha mapungufu yako katika biashara. Uyarekebishe na kuendelea. usiruke ruke na kuanzisha biashara mpya kila mwaka
Kingine Muhimu ni kuandika mapato na matumizi yote katika biashara yako ili baada ya mwaka au miaka 2 uweze kufanya tathimini na kuamua kama uendelee au la.
Mwisho nimalizie na mfano ulioko kwenye kichwa cha habari ya bandiko hili - case study. Nimekutana na rafiki zangu kama 4 ambao wanajilaumu kwa uamuzi wao wa kujenga nyumba na kuanza kukusanya kodi.
Wamekuja kugundua baadae kua faida hua ni ndogo na inachukua muda mrefu sana kupata - inachukua zaidi ya miaka 20 kubreak even na kuanza kupata real profit. Yuko mmoja ameachiwa nyumba ya urithi na anasema anatamani angeweza kuuza na hizo fedha akaingiza kwenye biashara nyingine yenye high and quick return - familia haiwezi kumruhusu.
Nyumba haimpi faida yoyote ya maana tena ni kubwa mno na wapangaji hamna. Yuko mwengine yeye alichukua mortgage kama million 200 pamoja na wife wakajenga nyumba. Wamekaa wamepiga hesabu na kugundua watakapomaliza kulipa baada ya miaka kama 15 watakua wamelipa kama million 400 kwa mbinde maana malipo ya mwezi ni zaid ya million 1 ambayo inawatesa sana kwasasa.
Wanajilaumu. Kwamfano: ukijenga nyumba kwa million 150 na kuanza kukusanya kodi ya 600,00 kwa mwezi itachukua miaka 21 kuweza kukusanya kodi ya million 150. Kama unajenga nyumba ya kuishi ni sahihi lakini nyumba kama biashara it might be a challenge. Furthermore, kama una million 150 wapo wanaodhani unaweza kuiingiza kwenye biashara kisha ukatumia faida ya hiyo biashara kujenga nyumba polepole
Tupe maoni yako, tujadiliane, tubadilishane mawazo, tufundishane
=====
MICHANGO ILIYOTOLEWA NA WADAU:
-------------Changamoto kubwa ni kuwa uamuzi wa uwekezaji unafanywa holela na si systematic.mko bar mnakunywa castle unapewa wazo la biashara na maneno hayo yanakuwa msingi wa uamuzi. Maswali ya kuwa : Mosi , Uwekezaji unarudi lini?.Pili, Nia ya kuwekeza ni nini i.e Cashflow au hutaki pesa zipotee? Wala hayawi sehemu ya uamuzi.
Jambo lingine la kujua hakuna shughuli ya uchumi isiyo na hatari .hata kuweka fedha bank nayo ni hatari ukibisha waulize watu walioweka pesa Twiga Bancorp na Meridian Biao. Ukisema ununue hati fungani pia serikali zina default ukibisha waulize watu waliokuwa na hati fungani za ugiriki.
Ukisema ardhi haiushuki thamani pia siyo kweli Magu alivyoingia thamani ya ardhi ilishuka sana na hata nyumba zilianguka bei.
Dhana ya kuwa kuna risk free asset or investment ni nothing more than a mirage.ukiamua kufanya biashara ni lazima uwe na roho ngomo na mvumulivu .
--------------Katika taaluma ya Financial Management kuna Home accounting na Business Accounting. Watu wengi sana Duniani na hasa wa Dunia ya tatu hawatofautishi kati ya vitu hivi viwili.
Pia kuna uwekezaji wa kibiashara (business) na uwekezaji usio wa kibiashara (social).Kuwa na pesa bila ya kupata uelewa wa namna ya kuzitumia ni sawa na ugonjwa ambao Daktari wake ni mwanataaluma wa Financial Management. Ukizitumia bila kupata ushauri kwa mwanataalumu sahihi uatakuwa unajitibu mwenye na uwezekano mkubwa ni ugonjwa kutokupona na mwisho wake ni mauti.
Katika uwekezaji wowote ule ni lazima uangalie uwiano wa mali za kudumu (fixed assets) na mali za kawaida katika mzunguko (current) assets).
Pia ni lazima kujua Madeni ya kawaida ya kibiashara (current liabilities) na madeni ya muda mrefu (long term loans)
Kitaaluma na kwa kila biashara kwenye Balance sheet hii kuna uwiano (ratio) unaotakiwa kwa kila eneo(item).
Huwezi kujenga nyumba ya Tshs 150m ambayo ni mali ya kudumu (fixed asset) lakini ukawa una pesa mkononi au Bank Tshs 10m.
Kimsingi kama una nyumba ya Tshs 150m inatakiwa iwe asilimia 10 tu ya mali zako zilizoko kwenye mzunguko (current assets). Utakuwa mpumbavu au mwizi kama utajenga nyumba ya Tshs 150m ukawa una pesa chini ya Tshs 150m katika mzunguko.
Watanzania na watu wengine wa Dunia ya tatu ni self made business men au traders (wafanyabiashara ngumbaru walio jitengeneza wenyewe yaani wachuuzi) . Wafanyabiashara wa namna hii huwa wanaiga biashara za wenzao (copy and paste) na kawaida hawakui na mwisho hufilisika.
Falsafa inasema.
Tengeneza Biashara, ipe jina na lile jina liwe maarufu kuliko jina lako. Hata utakapokuwa umekufa ile biashara itakuwa inaishi.
-------------Bei ya nyumba inatokana na sifa mbalimbali kama location yake, improvements unazofanya kila mara n.k. Mfano kuna nyumba nilinunua 2005 kwa mil kadhaa. Nikakarabati kidogo ikapanda thamani. Leo nikiuza ni pesa ndefu sema fixed assets kwa sasa kuuzika kwa bei nzuri ni mtihani. Kama huna tatizo la fedha kamwe usiuze asset kwa sasa hailipi. Na ukichukulia mkopo kwa thamani ya asset yako kama ni ya thamani kubwa na mkopo mkubwa usipokuwa makini utaikabidhi huko taasisi za fedha jumla.
-------------Kufanya maamuzi kati ya kujenga au kuwekeza kwenye biashara ni changamoto inayowapata watu wengi hapa nchini Hapa nitatoa maoni yangu kulingana na changamoto hii na wewe utafanya maamuzi kulingana na hali yako ilivyo.
Kama upo tayari kuingia kwenye biashara na una muda wakutosha kusimamia biashara zako nakushauri uingie kwenye biashara na uachane na kujenga kwanza . Na hii nasisitiza sana hasa kwa watu ambao hawana kipato kikubwa sana cha kuweza kujenga kwa mara moja. Nashauri hivi kwa sababu kujenga kunaweza kuwa njia ya kuzika fedha na hivyo kushindwa kuzitumia mara moja kuzalisha fedha zaidi.
Kikubwa hapa ni wewe kuamua kama kweli unataka kufanya biashara na kufikia mafanikio makubwa wekeza fedha na muda wako ulionao sasa kwenye kukuza biashara yako. Ikishakua utakuwa na nafasi nzuri zaidi ya kuweza kujenga au hata kununua nyumba iliyokamilika.
-------------Ngwanakilala,
Uwekezaji kwenye real estate, shares au Treasury bill una faida mbili (1) Ni return on investment (2) Appreciation in value of investment. Nyumba kama nyumba utaona hiyo kodi ya TZS 600,000 ni ndogo sana lakini ukiuza hiyo nyumba utapata zaidi mfano hiyo nyumba ya TZS 150,000,000 unaweza ukauza TZS 300,000,000.
Kwa wale tunaowekeza kwa ajili ya elimu ya watoto wetu; bado kuwekeza kwenye nyumba ni bora zaidi kuliko "Fixed deposit" kwani wakati nyumba ikiongezeka thamani kuendana na wakati, Principal amount kwenye Fixed Deposit haiongezeki thamani kinyume chake inapungua thamani (inflation).
Ushauri wangu wekeza kwenye nyumba pesa ambayo huna matumizi nayo yaani mtaji uliozidiki kwenye biashara yako na usiwekeze kwa matazamio ya kuvuna faida
------------Nahisi kuna mambo kadhaa yanaachwa kwenye huu mjadala.
1: Nyumba ya kuishi Vs Nyumba ya Kupangisha.
Nyumba ya kuishi : Hapa watu tumetofautiana malengo kwenye maisha.., ukielewa hili wala hutopata tabu., mimi nimekua na ndoto zangu kua nyumba ntakayoishi lazma iwe na swimming pool..lazma iwe na uwanja mkubwa..garden..parking ya maana n.k, hivyo nimekua mkubwa nimejenga hivi lakini nje ya mji kidogo...kwangu mimi ..nimetimiza ndoto..na kila nikilala nikiamka...naona fahari., sasa ukiniambia nikakae sinza mfano..kwenye kijumba kama kiota cha ndege kisa tu nakaa mjini ...siwezi kukuelewa..sana sana ntakuona una shida na umaskini.., huu ni upande mmoja wa kuangalia hili suala..., watu wanajenga kwa sababu mbalimbali...wengine wana ndoto za kuishi maisha flani hivi..wengine wana familia kubwa hawawezi kupangisha chumba na sebule . n.k
Nyumba ya kupangisha: Pia kwenye hili ....inabidi tuwaze zaidi.., Wapo wanaoona hii ndo biashara salama ..hawataki stress za biashara...., ukijenga nyumba kwa mil 100, ukiwa unapokea kodi laki 5 kila mwezi...ukiwa unaila hii pesa..., tatizo liko wapi.,? kuna tofauti gani kama ungekua na hii 100mil na wewe uwe una withdraw kidogo kidogo kwenye account?
Pili: kwa wale wenye watoto., kuna njia gani safe zaidi ya kumpa kianzio mwanao zaidi ya real estate? ..mimi ninae jenga..unajuaje kama nimewajengea wanangu...baada ya hio miaka 20, wao watakua vijana na ndo wataanza ku enjoy? cha kuelewa hapa ...sio kila investment mtu anayofanya ni kwa ajili yake....
Swali la kizushi : Nyie mnaoona fahari kua mnapanga tu...hao wenye nyumba wenu wangekua na mawazo kama yenu ..mngekua mnaishi wapi?
Hitimisho: Tusijazane upepo wala kutiana ujinga... mwisho wa siku Nyumba/Kiwanja (kwa ajili ya biashara) ndo best way ya kuhifadhi pesa .., ila kwa anaetaka biashara yenye kurudisha faida haraka haraka..hio sio investment sahihi kwake.
Naona mahesabu yenu wengi hayako sawa. Mnaweka rejesho katika hela ya mkopo na sio hela ambayo wewe mwenyewe umewekeza. Unaponunua au kujenga nyumba kuna 'down payment' ambayo ni asilimia flani ya bei ya nyumba unatoa mwanzo.
Kama hela yote ya kujenga au kununua unakopeshwa basi kiwango hiki ni sifuri. Hivyo sasa kama umejenga na rejesho la kila mwezi ukijumuisha rejesho kwa benki, gharama za utunzaji wa nyumba na matumizi yote yanayohusiana na nyumba ukapata 500,000 halafu kodi ikawa 600,000 basi hapo faida yako ni 100,000 kila mwezi ambayo ni 1,200,000 kwa mwaka. Kama hukutoa hela yoyote katika ujenzi au ununuzi hii ni 1.2 million ya faida kamili kutoka mtaji wa sifuri.
Hii ni pesa unaipata kila mwaka kwa muda wote unamiliki nyumba. Kama ulitoa hela yako mwenyewe katika ujenzi au ununuzi mfano milioni 12 basi unachukua 1.2 m gawa kwa 12 m unapata 10% rejesho kwa hela yako kila mwaka. Mtu yeyote ataefanya maamuzi mazuri katika kuchagua sehemu inayopangishika basi atafanikisha hili.
Ila uzuri wa real estate unakuja katika uwezo wa kufanyisha kazi mtaji (leverage). Kila ukilipa rejesho unajenga umiliki katika nyumba. Hivyo kama una umiliki wa asilimia 20 katika nyumba (yani umelipa rejesho kufikia umiliki huo) basi unaweza kutumia ule umiliki (equity) kupata mkopo mwingine.
Kumbuka kwa kuwa kodi ndio inalipa rejesho basi hii inakuwa hela ya bure kwa kuwa wewe binafsi pesa yako mfukoni haitoki. Mkopo huu unaweza kutumia katika ujenzi mwingine au biashara nyingine. Ni wachache wanajua kuhusu hili.
Jambo lingine ni kadri muda unavyoenda thamani ya nyumba inabadilika. Na muda wowote unaweza kwenda bank na kuwataka wafanye tathmini ya thamani.
Kama thamani imepanda basi unaweza kukopa tena kwa kuweka dhamana ya nyumba hiyohiyo ambayo inalipiwa na wapangaji. Mfano umejenga kwa milioni 100 na ndio thamani benki imekubaliana mwanzoni. Baada ya miaka 3 umeshalipa milioni 30 katika 100 hivyo kiharakaharaka una umiliki (equity) ya asilimia 30.
Ila kama unadhani nyumba imeongezeka unaweza kwenda benki na kuwataka wafanyie tathmini nyumba yako upya. Kama wakija na tathmini ya milioni 120 basi ina maana unaweza kukopesheka milioni 20 zaidi, hela ambayo unaweza kutumia kulipia mkopo au kufanyia mengine kama kujenga nyumba mpya. Hili ni advanced kidogo na inahitaji ujue hayo mawili ya kwanza kabla ya kuja huku.
Na hivi ndivyo unaweza kuwa tajiri kwa real estate. Kodi peke yake haitoshi ila kucheza na thamani ya nyumba yako ni muhimu pia.