Elly official
JF-Expert Member
- Sep 16, 2018
- 747
- 1,011
Mwandishi: Elly Maduhu Nkonya
Katika hatua ya kushangaza lakini yenye ujumbe mzito, Chama cha Demokrasia na Maendeleo (CHADEMA) kimekataa kusaini kanuni mpya za uchaguzi zilizotolewa kwa ajili ya uchaguzi mkuu wa mwaka 2025. Uamuzi huu umeibua mjadala mpana miongoni mwa wachambuzi wa siasa, wanaharakati wa demokrasia, wanachama wa chama hicho na wananchi kwa ujumla. Katika makala hii, tunachambua kwa kina hali ya ndani ya chama hicho, athari za hatua hiyo, kauli za viongozi wake, pamoja na mwelekeo wa baadaye wa CHADEMA na mustakabali wa demokrasia nchini Tanzania.
Moja ya sababu kuu za mtikisiko wa sasa ndani ya CHADEMA ni mgongano wa kimtazamo kati ya uongozi mpya wa chama na kundi la wanachama waliokuwa na ushawishi mkubwa, maarufu kama G55. Kundi hili linahusisha baadhi ya waliowahi kushikilia nafasi za juu ndani ya chama, waliokuwa na ushawishi mkubwa wa kisiasa kabla ya mabadiliko ya ndani ya chama yaliyofanyika katika uchaguzi wa 2022.
G55 wamekuwa wakieleza hofu ya kupotea kwa dira ya kihistoria ya CHADEMA ya kidemokrasia, ushirikishwaji na uwazi wa kiuongozi. Wametuhumu uongozi mpya kwa kutawala kwa mabavu, kutoheshimu misingi ya ndani ya chama, na kushindwa kujenga mshikamano wa kitaasisi. Kwa upande mwingine, uongozi wa sasa umejibu kwa kuwashutumu wanachama wa G55 kwa hujuma, uchonganishi na kutaka kukigawa chama.
Migogoro hii imeathiri sana utendaji wa chama, hususan katika kipindi hiki muhimu cha kuelekea uchaguzi mkuu. Vikao vya ndani vimekuwa vikighubikwa na mivutano, na baadhi ya wanachama wamejiengua au kufukuzwa kwa madai ya utovu wa nidhamu.
Kwa mujibu wa CHADEMA, kutosaini kanuni za uchaguzi ni msimamo wa kisiasa unaolenga kuishinikiza serikali na Tume ya Taifa ya Uchaguzi kufanya marekebisho ya mfumo mzima wa uchaguzi, ili kuhakikisha haki, uhuru na uwazi katika mchakato wa uchaguzi. Chama hicho kinasisitiza kuwa bila marekebisho ya msingi—ikiwemo kuundwa kwa Tume Huru ya Uchaguzi—ushiriki wao katika uchaguzi utakuwa sawa na kuhalalisha udanganyifu.
Hata hivyo, wachambuzi wengi wameonya kuwa hatua hii, ingawa ina msingi wa kisera, inaweza kuwa na madhara ya muda mrefu kwa chama. Kujitenga na mchakato wa kisheria na kikanuni kunaweza kulifanya chama kutoonekana tena kama chombo kinachopigania mabadiliko kutoka ndani ya mfumo, bali kama kikundi cha wanaharakati.
Kauli ya “No Reform, No Election” iliyozinduliwa na viongozi wa juu wa CHADEMA, imekuwa nguzo ya mikutano yao ya hadhara. Ingawa ni kauli ya kisiasa inayolenga kushinikiza mabadiliko ya kisheria na kiutendaji, imeibua hofu ya uwezekano wa kuchochea uasi miongoni mwa raia. Kauli hii inaweza kueleweka vibaya na mashabiki wa chama, wakadhani kuwa kuna wito wa kususia mchakato mzima wa uchaguzi kwa nguvu.
Matokeo ya kauli hii ni kupunguza hamasa ya wapiga kura, hususan vijana ambao walikuwa wakiegemea kwa CHADEMA kama chaguo mbadala. Pia kunahatarisha kudidimiza uaminifu wa wananchi kwa taasisi za kidemokrasia, jambo ambalo linaweza kurudisha nyuma juhudi za mageuzi ya kisiasa nchini.
Katika baadhi ya mikutano ya hadhara, viongozi wa CHADEMA wamekuwa wakitoa kauli kali zinazotafsiriwa na serikali kama uchochezi wa uasi wa kiraia. Mfano hai ni kauli ya Tundu Lissu, aliyesema: “Hatutakubali uchaguzi wa maigizo. Ni lazima tupambane mitaani hadi tupate tume huru!”
Kauli hizi, ingawa zinalenga kuhamasisha umma kudai haki, zimechukuliwa na serikali kama uchochezi unaoweza kusababisha uvunjifu wa amani. Kwa mujibu wa Sheria ya Kanuni ya Adhabu ya Tanzania, kifungu cha 46 na 47 vinakataza kutoa kauli au kufanya vitendo vinavyoweza kusababisha uasi dhidi ya serikali. Hili ndilo liliopelekea kukamatwa kwa Tundu Lissu kwa tuhuma za kutoa matamshi ya kichochezi na ya kihaini.
Kukamatwa kwa Tundu Lissu kumezua mjadala mkubwa, huku upande wa chama ukidai ni mwendelezo wa ukandamizaji wa haki za kisiasa, na upande wa serikali ukisisitiza kuwa ni utekelezaji wa sheria dhidi ya uchochezi.
Kwa mujibu wa Sheria ya Usalama wa Taifa (National Security Act) na Sheria ya Uhalifu wa Kuhaini, kauli au vitendo vinavyolenga kuzuia serikali kutekeleza majukumu yake vinaweza kuchukuliwa kama kosa la uhaini. Hii inamaanisha kuwa viongozi wa upinzani wanapaswa kuwa waangalifu katika lugha wanayotumia mbele ya umma, hasa katika mazingira yenye mvutano wa kisiasa.
CHADEMA inaweza kujikuta nje ya mchakato mzima wa kisiasa, kukosa fursa ya kushiriki katika maamuzi ya kitaifa, na kupoteza nafasi bungeni. Pia, wapinzani wao wa kisiasa wataendelea kuimarika na kuimarisha mizizi yao kwenye majimbo na kata.
Kutojiamini kwa wafadhili kutazidi, hasa pale wanapogundua kuwa chama hakifanyi siasa za uwajibikaji. Michango ya wanachama nayo inaweza kupungua kutokana na kukosa matumaini.
Mgogoro wa ndani utaathiri operesheni za kila siku. Matawi yatadorora, makada kujiuzulu au kujiunga na vyama vingine, na maamuzi ya kitaasisi kucheleweshwa kutokana na kutokuwepo kwa mshikamano wa kiuongozi.
G55 wanaweza kuibuka kwa nguvu zaidi, ama kwa kutengeneza chama kipya au kujipenyeza kwenye vyama vingine vya upinzani. Hii inaweza kuibua ushindani mkubwa wa upinzani dhidi ya upinzani wenyewe.
Kwa hali ilivyo sasa, suluhisho pekee ni maridhiano ya kisiasa kati ya serikali na vyama vya upinzani. Serikali inapaswa kuonyesha nia ya dhati ya kufanya mabadiliko ya mfumo wa uchaguzi. Vilevile, CHADEMA inapaswa kupunguza kauli za uchochezi na kujiandaa kwa mikakati ya muda mrefu ya kisiasa.
Uundwaji wa Tume Huru ya Uchaguzi, ushirikishwaji wa vyama vya siasa katika mabadiliko ya kanuni, na uboreshaji wa sheria ya vyama vya siasa ni hatua muhimu kuelekea uchaguzi wenye tija.
Uamuzi wa CHADEMA kutosaini kanuni za uchaguzi umefungua ukurasa mpya katika historia ya siasa za upinzani Tanzania. Hii inaweza kuwa nafasi ya kihistoria ya kufanikisha mabadiliko makubwa au mwanzo wa kuporomoka kwa chama hicho endapo hakitatafakari kwa kina juu ya mienendo yake ya ndani, mbinu zake za kisiasa, na mwelekeo wake wa baadaye.
Katika siasa, msimamo ni muhimu, lakini busara ni msingi. CHADEMA inapaswa kujitathmini kama kinataka kuendelea kuwa sauti ya kweli ya wanyonge, au kivuli cha kivurugo kisicho na dira.
Katika hatua ya kushangaza lakini yenye ujumbe mzito, Chama cha Demokrasia na Maendeleo (CHADEMA) kimekataa kusaini kanuni mpya za uchaguzi zilizotolewa kwa ajili ya uchaguzi mkuu wa mwaka 2025. Uamuzi huu umeibua mjadala mpana miongoni mwa wachambuzi wa siasa, wanaharakati wa demokrasia, wanachama wa chama hicho na wananchi kwa ujumla. Katika makala hii, tunachambua kwa kina hali ya ndani ya chama hicho, athari za hatua hiyo, kauli za viongozi wake, pamoja na mwelekeo wa baadaye wa CHADEMA na mustakabali wa demokrasia nchini Tanzania.
1. Mgogoro wa Ndani Kati ya Uongozi Mpya na Kundi la G55
Moja ya sababu kuu za mtikisiko wa sasa ndani ya CHADEMA ni mgongano wa kimtazamo kati ya uongozi mpya wa chama na kundi la wanachama waliokuwa na ushawishi mkubwa, maarufu kama G55. Kundi hili linahusisha baadhi ya waliowahi kushikilia nafasi za juu ndani ya chama, waliokuwa na ushawishi mkubwa wa kisiasa kabla ya mabadiliko ya ndani ya chama yaliyofanyika katika uchaguzi wa 2022.
G55 wamekuwa wakieleza hofu ya kupotea kwa dira ya kihistoria ya CHADEMA ya kidemokrasia, ushirikishwaji na uwazi wa kiuongozi. Wametuhumu uongozi mpya kwa kutawala kwa mabavu, kutoheshimu misingi ya ndani ya chama, na kushindwa kujenga mshikamano wa kitaasisi. Kwa upande mwingine, uongozi wa sasa umejibu kwa kuwashutumu wanachama wa G55 kwa hujuma, uchonganishi na kutaka kukigawa chama.
Migogoro hii imeathiri sana utendaji wa chama, hususan katika kipindi hiki muhimu cha kuelekea uchaguzi mkuu. Vikao vya ndani vimekuwa vikighubikwa na mivutano, na baadhi ya wanachama wamejiengua au kufukuzwa kwa madai ya utovu wa nidhamu.
2. CHADEMA Kutokubali Kusaini Kanuni za Uchaguzi: Uamuzi wa Kimkakati au Kujitenga Kisiasa?
Kwa mujibu wa CHADEMA, kutosaini kanuni za uchaguzi ni msimamo wa kisiasa unaolenga kuishinikiza serikali na Tume ya Taifa ya Uchaguzi kufanya marekebisho ya mfumo mzima wa uchaguzi, ili kuhakikisha haki, uhuru na uwazi katika mchakato wa uchaguzi. Chama hicho kinasisitiza kuwa bila marekebisho ya msingi—ikiwemo kuundwa kwa Tume Huru ya Uchaguzi—ushiriki wao katika uchaguzi utakuwa sawa na kuhalalisha udanganyifu.
Hata hivyo, wachambuzi wengi wameonya kuwa hatua hii, ingawa ina msingi wa kisera, inaweza kuwa na madhara ya muda mrefu kwa chama. Kujitenga na mchakato wa kisheria na kikanuni kunaweza kulifanya chama kutoonekana tena kama chombo kinachopigania mabadiliko kutoka ndani ya mfumo, bali kama kikundi cha wanaharakati.
3. “No Reform, No Election”: Kauli Inayoibua Hofu ya Kutoheshimu Katiba
Kauli ya “No Reform, No Election” iliyozinduliwa na viongozi wa juu wa CHADEMA, imekuwa nguzo ya mikutano yao ya hadhara. Ingawa ni kauli ya kisiasa inayolenga kushinikiza mabadiliko ya kisheria na kiutendaji, imeibua hofu ya uwezekano wa kuchochea uasi miongoni mwa raia. Kauli hii inaweza kueleweka vibaya na mashabiki wa chama, wakadhani kuwa kuna wito wa kususia mchakato mzima wa uchaguzi kwa nguvu.
Matokeo ya kauli hii ni kupunguza hamasa ya wapiga kura, hususan vijana ambao walikuwa wakiegemea kwa CHADEMA kama chaguo mbadala. Pia kunahatarisha kudidimiza uaminifu wa wananchi kwa taasisi za kidemokrasia, jambo ambalo linaweza kurudisha nyuma juhudi za mageuzi ya kisiasa nchini.
4. Kauli za Viongozi wa CHADEMA: Uhamasishaji wa Uasi wa Raia?
Katika baadhi ya mikutano ya hadhara, viongozi wa CHADEMA wamekuwa wakitoa kauli kali zinazotafsiriwa na serikali kama uchochezi wa uasi wa kiraia. Mfano hai ni kauli ya Tundu Lissu, aliyesema: “Hatutakubali uchaguzi wa maigizo. Ni lazima tupambane mitaani hadi tupate tume huru!”
Kauli hizi, ingawa zinalenga kuhamasisha umma kudai haki, zimechukuliwa na serikali kama uchochezi unaoweza kusababisha uvunjifu wa amani. Kwa mujibu wa Sheria ya Kanuni ya Adhabu ya Tanzania, kifungu cha 46 na 47 vinakataza kutoa kauli au kufanya vitendo vinavyoweza kusababisha uasi dhidi ya serikali. Hili ndilo liliopelekea kukamatwa kwa Tundu Lissu kwa tuhuma za kutoa matamshi ya kichochezi na ya kihaini.
5. Kukamatwa kwa Tundu Lissu: Kesi ya Kisiasa au Sheria Kufanya Kazi?
Kukamatwa kwa Tundu Lissu kumezua mjadala mkubwa, huku upande wa chama ukidai ni mwendelezo wa ukandamizaji wa haki za kisiasa, na upande wa serikali ukisisitiza kuwa ni utekelezaji wa sheria dhidi ya uchochezi.
Kwa mujibu wa Sheria ya Usalama wa Taifa (National Security Act) na Sheria ya Uhalifu wa Kuhaini, kauli au vitendo vinavyolenga kuzuia serikali kutekeleza majukumu yake vinaweza kuchukuliwa kama kosa la uhaini. Hii inamaanisha kuwa viongozi wa upinzani wanapaswa kuwa waangalifu katika lugha wanayotumia mbele ya umma, hasa katika mazingira yenye mvutano wa kisiasa.
6. Athari za Kutosaini Kanuni za Uchaguzi kwa Miaka Mitano Ijayo
a) Kisiasa
CHADEMA inaweza kujikuta nje ya mchakato mzima wa kisiasa, kukosa fursa ya kushiriki katika maamuzi ya kitaifa, na kupoteza nafasi bungeni. Pia, wapinzani wao wa kisiasa wataendelea kuimarika na kuimarisha mizizi yao kwenye majimbo na kata.
b) Kifedha
Kutojiamini kwa wafadhili kutazidi, hasa pale wanapogundua kuwa chama hakifanyi siasa za uwajibikaji. Michango ya wanachama nayo inaweza kupungua kutokana na kukosa matumaini.
c) Kiutawala
Mgogoro wa ndani utaathiri operesheni za kila siku. Matawi yatadorora, makada kujiuzulu au kujiunga na vyama vingine, na maamuzi ya kitaasisi kucheleweshwa kutokana na kutokuwepo kwa mshikamano wa kiuongozi.
d) Ukuaji wa Mgogoro
G55 wanaweza kuibuka kwa nguvu zaidi, ama kwa kutengeneza chama kipya au kujipenyeza kwenye vyama vingine vya upinzani. Hii inaweza kuibua ushindani mkubwa wa upinzani dhidi ya upinzani wenyewe.
7. Njia ya Suluhu: Maridhiano ya Kitaifa na Mabadiliko ya Mwelekeo
Kwa hali ilivyo sasa, suluhisho pekee ni maridhiano ya kisiasa kati ya serikali na vyama vya upinzani. Serikali inapaswa kuonyesha nia ya dhati ya kufanya mabadiliko ya mfumo wa uchaguzi. Vilevile, CHADEMA inapaswa kupunguza kauli za uchochezi na kujiandaa kwa mikakati ya muda mrefu ya kisiasa.
Uundwaji wa Tume Huru ya Uchaguzi, ushirikishwaji wa vyama vya siasa katika mabadiliko ya kanuni, na uboreshaji wa sheria ya vyama vya siasa ni hatua muhimu kuelekea uchaguzi wenye tija.
Hatima ya CHADEMA Iko Mikononi Mwao Wenyewe
Uamuzi wa CHADEMA kutosaini kanuni za uchaguzi umefungua ukurasa mpya katika historia ya siasa za upinzani Tanzania. Hii inaweza kuwa nafasi ya kihistoria ya kufanikisha mabadiliko makubwa au mwanzo wa kuporomoka kwa chama hicho endapo hakitatafakari kwa kina juu ya mienendo yake ya ndani, mbinu zake za kisiasa, na mwelekeo wake wa baadaye.
Katika siasa, msimamo ni muhimu, lakini busara ni msingi. CHADEMA inapaswa kujitathmini kama kinataka kuendelea kuwa sauti ya kweli ya wanyonge, au kivuli cha kivurugo kisicho na dira.
