Ili niweze kugusia kila eneo, basi makala hii itakuwa na sehemu angalau tatu ambazo ni Utangulizi, Sera, Sheria na Kanuni zinazoongoza sekta hii, na sehemu ya mwisho fursa zilizopo.
Kwa kuanza, naweza kuiweka Gesi ya Tanzania kwenye makundi makuu mawili. Kundi la kwanza ni ile ambayo ugunduzi wake ulitokea wakati wa Awamu ya Kwanza, na kundi la pili ni ile ambayo ilianza kugundulika kwa wingi kuanzia Mwaka 2010.
Gesi ya Kundi la Kwanza inajumuisha gesi Gesi ya Songosongo kutoka mkoani Lindi, na ya Msimbati, mkoani Mtwara.
Hii Gesi ya Msimbati ndo ile ambayo ilizua kizaa zaa wakati wa JK..
Jumla ya gesi YOTE, yaani iliyogundulika Awamu ya Mwalimu na ile iliyogundulika awamu ya JK ni zaidi ya Futi za Ujazo TRILIONI 57; yaani 57 Trillion Cubic Feet (TCF).
Kati ya hizo, 7.5 Trillion Cubic Feet ziligunduliwa wakati wa Mwalimu na takribani 50 Trillion Cubic Feet ziligunduliwa wakati wa JK.
Aidha, ifahamike kwamba, kati ya zaidi ya 57.5 TCF ya gesi iliyogundulika, hadi sasa iliyoanza kuchimbwa ni ile TU ambayo Iligundulika wakati wa Mwalimu. Kwa maana nyingine, gesi ambayo ipo kwenye mzunguko wa kuzalisha umeme hivi sasa inatokana na zile 7.5 TCF, na zaidi ya 50TCF zilizogundulika wakati wa JK bado HAIJAANZA KUCHIMBWA!
Pia ifahamike kwamba, kiwango kikubwa cha gesi hii imegundulika kwenye Kina Kirefu cha Bahari. Na nikisema kina kirefu, ni kirefu hasa. Kwa ujumla, kati ya 57.5TCF ya gesi iliyogundulika, takribani 47 TCF inapatikana kwenye kina kirefu cha bahari ya Pwani ya Lindi na Mtwara.
Kwa mfano, ripoti zinaonesha kwamba Kitalu No. 1 kipo zaidi ya 100Km kutoka ufukweni na Kitalu No. 4 kipo takribani 200Km kutoka ufukweni.
Aidha, gesi yenyewe ipo takribani 1Km chini ya uso wa bahari (yaani, below water surface).
Pengine, hiyo ndio sababu hata gharama za ujenzi wa Kiwanda cha Kuchakata Gesi Asilia (LNG) pale Lindi ni KUBWA MNO kwa sababu, gesi inatarajiwa kuchimbwa angalau 1 Km chini ya uso wa bahari kisha kusafirishwa kwa mabomba kwa zaidi ya 100km hadi nchi kavu kitakapojengwa kiwanda cha uchakataji.
Pia, si mbaya tukifahamu vitalu vyetu vipo chini ya akina nani.
Kitalu No. 1 na No. 4 vipo chini ya Shell (exploration concession 60%), Kampuni ya Pavilion Energy (20%), na PT Medco Daya Abadi Lestari (20%).
Shell Tanzania ndie Operator wa Kitalu husika.
Ifahamike kwamba, Shell Tanzania ni Kampuni ya Kidachi, Pavilioni Energy ni kampuni tanzu ya Temasek Holdings Limited, na Temasek Holdings Limited ni kampuni ya Serikali ya Singapore!
Aidha, PT Medco Daya Abadi Lestari ni kampuni ya Kiindonesia inayomilikiwa na Familia ya The Panigoro, na mwanzilishi wa kampuni hiyo ni Arifin Panigoro ambae amefariki February 2022.
Kwa ujumla, Kitalu No.1 na Kitalu No. 4 vina takaribani 17 TCF of natural gas reserve.
Kwa upande mwingine, Kitalu No. 2 kinaendeshwa na kampuni ya Equinor na ExxonMobil.
Equinor, ambayo zamani ilikuwa inafahamika kama Statoil ni kampuni kutoka Norway huku shareholder mkubwa akiwa Serikali ya Norway yenye hisa 67%, huku ExxonMobil ikiwa ni kampuni kutoka Texas, Marekani.
Kitalu hiki No. 2 kinakadiriwa kuna na zaidi ya 20 TCF. Na kama ilivyo kwa vitalu vingine, Kitalu No. 2 kipo umbali wa takribani 100Km kutoka Pwani ya Lindi, na gesi inapatikana takribani 2Km kutoka uso wa bahari (2km below water surface)
REMEMBER: Umiliki huo hapo ni Umiliki uliotokana na leseni ya Utafutaji wa Gesi lakini kwa Mujibu wa Sheria ya Mafuta na Gesi ya Mwaka 2015, Mmiliki HALISI wa Vitalu husika ni National Oil Company (For now, TPDC).
Jambo lingine ambalo watu wanatakiwa kulifahamu ni kwamba, hadi kufikia sasa, kiwango kikubwa cha gesi kimegundulika Mkoani Lindi na sio Mtwara kama ambavyo wengi wanadhani.
Aidha, tumepata kusikia hapa na pale kwamba Gesi YOTE ameuziwa Mchina! Na kama nilivyosema hapo juu, hizo kampuni za kigeni zilipewa leseni ya Utafutaji na sio UCHIMBAJI.
Hadi hivi sasa, HAKUNA kitalu chochote KILICHOUZWA kwa ajili ya uchimbaji. Endapo utaratibu utafuatwa, Vitalu husika vitapaswa kupigwa mnada na wale watakaoshinda ndio watapewa leseni za UCHIMBAJI.
Kuhusu nani atapata nini kati ya Serikali na Mwekezaji, hilo tutajadili kwenye Sehemu ya Pili ya mada hii ambapo tutaangazia Sera, Sheria, Kanuni na Model Production Sharing Agreement.
Hapo kwenye Model Production Sharing Agreement ndo hasa patakapotoa au kuua maslahi yetu. Kwa sasa, MPSA iliyopo ni ya 2013 ambayo kuna taarifa zinadai kwamba Wawekezaji HAWAITAKI!
Kwa kuanza, naweza kuiweka Gesi ya Tanzania kwenye makundi makuu mawili. Kundi la kwanza ni ile ambayo ugunduzi wake ulitokea wakati wa Awamu ya Kwanza, na kundi la pili ni ile ambayo ilianza kugundulika kwa wingi kuanzia Mwaka 2010.
Gesi ya Kundi la Kwanza inajumuisha gesi Gesi ya Songosongo kutoka mkoani Lindi, na ya Msimbati, mkoani Mtwara.
Hii Gesi ya Msimbati ndo ile ambayo ilizua kizaa zaa wakati wa JK..
Jumla ya gesi YOTE, yaani iliyogundulika Awamu ya Mwalimu na ile iliyogundulika awamu ya JK ni zaidi ya Futi za Ujazo TRILIONI 57; yaani 57 Trillion Cubic Feet (TCF).
Kati ya hizo, 7.5 Trillion Cubic Feet ziligunduliwa wakati wa Mwalimu na takribani 50 Trillion Cubic Feet ziligunduliwa wakati wa JK.
Aidha, ifahamike kwamba, kati ya zaidi ya 57.5 TCF ya gesi iliyogundulika, hadi sasa iliyoanza kuchimbwa ni ile TU ambayo Iligundulika wakati wa Mwalimu. Kwa maana nyingine, gesi ambayo ipo kwenye mzunguko wa kuzalisha umeme hivi sasa inatokana na zile 7.5 TCF, na zaidi ya 50TCF zilizogundulika wakati wa JK bado HAIJAANZA KUCHIMBWA!
Pia ifahamike kwamba, kiwango kikubwa cha gesi hii imegundulika kwenye Kina Kirefu cha Bahari. Na nikisema kina kirefu, ni kirefu hasa. Kwa ujumla, kati ya 57.5TCF ya gesi iliyogundulika, takribani 47 TCF inapatikana kwenye kina kirefu cha bahari ya Pwani ya Lindi na Mtwara.
Kwa mfano, ripoti zinaonesha kwamba Kitalu No. 1 kipo zaidi ya 100Km kutoka ufukweni na Kitalu No. 4 kipo takribani 200Km kutoka ufukweni.
Aidha, gesi yenyewe ipo takribani 1Km chini ya uso wa bahari (yaani, below water surface).
Pengine, hiyo ndio sababu hata gharama za ujenzi wa Kiwanda cha Kuchakata Gesi Asilia (LNG) pale Lindi ni KUBWA MNO kwa sababu, gesi inatarajiwa kuchimbwa angalau 1 Km chini ya uso wa bahari kisha kusafirishwa kwa mabomba kwa zaidi ya 100km hadi nchi kavu kitakapojengwa kiwanda cha uchakataji.
Pia, si mbaya tukifahamu vitalu vyetu vipo chini ya akina nani.
Kitalu No. 1 na No. 4 vipo chini ya Shell (exploration concession 60%), Kampuni ya Pavilion Energy (20%), na PT Medco Daya Abadi Lestari (20%).
Shell Tanzania ndie Operator wa Kitalu husika.
Ifahamike kwamba, Shell Tanzania ni Kampuni ya Kidachi, Pavilioni Energy ni kampuni tanzu ya Temasek Holdings Limited, na Temasek Holdings Limited ni kampuni ya Serikali ya Singapore!
Aidha, PT Medco Daya Abadi Lestari ni kampuni ya Kiindonesia inayomilikiwa na Familia ya The Panigoro, na mwanzilishi wa kampuni hiyo ni Arifin Panigoro ambae amefariki February 2022.
Kwa ujumla, Kitalu No.1 na Kitalu No. 4 vina takaribani 17 TCF of natural gas reserve.
Kwa upande mwingine, Kitalu No. 2 kinaendeshwa na kampuni ya Equinor na ExxonMobil.
Equinor, ambayo zamani ilikuwa inafahamika kama Statoil ni kampuni kutoka Norway huku shareholder mkubwa akiwa Serikali ya Norway yenye hisa 67%, huku ExxonMobil ikiwa ni kampuni kutoka Texas, Marekani.
Kitalu hiki No. 2 kinakadiriwa kuna na zaidi ya 20 TCF. Na kama ilivyo kwa vitalu vingine, Kitalu No. 2 kipo umbali wa takribani 100Km kutoka Pwani ya Lindi, na gesi inapatikana takribani 2Km kutoka uso wa bahari (2km below water surface)
REMEMBER: Umiliki huo hapo ni Umiliki uliotokana na leseni ya Utafutaji wa Gesi lakini kwa Mujibu wa Sheria ya Mafuta na Gesi ya Mwaka 2015, Mmiliki HALISI wa Vitalu husika ni National Oil Company (For now, TPDC).
Jambo lingine ambalo watu wanatakiwa kulifahamu ni kwamba, hadi kufikia sasa, kiwango kikubwa cha gesi kimegundulika Mkoani Lindi na sio Mtwara kama ambavyo wengi wanadhani.
Aidha, tumepata kusikia hapa na pale kwamba Gesi YOTE ameuziwa Mchina! Na kama nilivyosema hapo juu, hizo kampuni za kigeni zilipewa leseni ya Utafutaji na sio UCHIMBAJI.
Hadi hivi sasa, HAKUNA kitalu chochote KILICHOUZWA kwa ajili ya uchimbaji. Endapo utaratibu utafuatwa, Vitalu husika vitapaswa kupigwa mnada na wale watakaoshinda ndio watapewa leseni za UCHIMBAJI.
Kuhusu nani atapata nini kati ya Serikali na Mwekezaji, hilo tutajadili kwenye Sehemu ya Pili ya mada hii ambapo tutaangazia Sera, Sheria, Kanuni na Model Production Sharing Agreement.
Hapo kwenye Model Production Sharing Agreement ndo hasa patakapotoa au kuua maslahi yetu. Kwa sasa, MPSA iliyopo ni ya 2013 ambayo kuna taarifa zinadai kwamba Wawekezaji HAWAITAKI!